Qədim Göbəkli Təpə məbədi: bəlkə də dünyanın ən qədim təqvimi burada gizlənib

Türkiyədə yaşı 10.000 ildən çox olan Göbəkli Təpə qədim məbəd kompleksi haqlı olaraq antik dövrün ən heyrətamiz abidələrindən biri hesab olunur. Keçmiş insanların mədəniyyət mərkəzi olan bu məbəd indi də bir çox sirləri özündə qoruyub saxlayır. Bu yaxınlarda kompleksin divarlarından birində vaxtı və dəyişən fəsilləri izləmək üçün istifadə edilən ən qədim təqvim ola biləcək bir oyma aşkar edilmişdir. Göbəkli Təpə məbədinin dəqiq məqsədi hələ də məlum olmasa da, son tapıntılar kompleksin ən azı bir hissəsinin gecə səmasında dəyişiklikləri izləmək üçün rəsədxana kimi istifadə edildiyini göstərir. Xüsusi diqqətəlayiqdir ki, stilizə edilmiş dizaynlar arasında bir vəhşi quşu əks etdirən “Vuruş daşı” (“Vulture Stone”) kimi tanınan oyma sütundur. Kimya mühəndisi Martin Svitmen tərəfindən edilən əvvəlki araşdırmalar, “vuruş daşı”ındakı fiqurların bürcləri təmsil edə biləcəyini və digər oymalarda kometanın təxminən 13.000 il əvvəl, abidənin özü tikilməzdən əvvəl təsirini qeyd edə biləcəyini irəli sürdü. Bu kometa zərbəsi “kiçik drays” kimi tanınan və qlobal nəticələrə səbəb olan mini buz dövrünə səbəb olan hadisə ilə üst-üstə düşür. Bu, həm də dünya əhalisinin getdikcə daha çox kənd təsərrüfatına üz tutduğu bir dövrə - Neolit ​​inqilabı kimi tanınan dövrə təsadüf edir.  M. Svitmen, yeni araşdırmasında daha da irəli gedərək, Göbəkli Təpədəki sütunlara həkk olunmuş V formalı işarələrin günləri, digər sütunlardakı oymaların isə başqa kosmik hadisələri təmsil edə biləcəyini irəli sürür. 50-dən çox səhifəni əhatə edən təfərrüatlı təhlildə Svitmen öz əsaslandırmasını ortaya qoyur. O, V-şəkilli işarələri saymış və tədqiq etmişdir. Müəyyən etmişdir ki, əgər hər bir işarə bir günü təmsil edirsə, sütunlardan birində bir il - 12 ay ayı və günəş ilini təşkil edən 11 əlavə gündən ibarət 365 gün təsvir edilmişdir. “Vuruş daşı”nda təsvir edilən yırtıcı quş boynuna V şəkilli simvol taxır, Svitmenin təhlilinə görə, yırtıcı quş yay gündönümü ilə əlaqəli bürcləri, taxdığı V şəkilli simvol isə gündönümünün özünü simvollaşdırır. Digər sütun fiqurlarında oxşar V formalı boyun simvolları, eləcə də başqa yerlərdə tapılmış heykəllər və heykəlciklər vardır. Svitmenə görə, bu simvollar həm də vaxtın keçidi, nəzarəti və ya təyinatı ilə əlaqələndirilə bilər. Svitmenin rəhbərlik etdiyi əvvəlki təhlillər də sütunlardakı heyvanlar ilə Yerin fırlanma oxunun oriyentasiyasının dəyişməsi olan Yerin presesiyası arasında əlaqə tapılmışdı. Sütunlardan ikisi,  “kiçik drays”lara səbəb olan kometin ehtimal olunan mənbəyi hesab edilən illik Taurid meteor yağışını təmsil edir. M. Svitmanın əvvəlki nəticələri Göbəkli Təpədə qazıntı aparan arxeoloqlar tərəfindən mübahisələndirilib və çox güman ki, onun yeni təhlili də tənqidlərə səbəb olacaq. Ancaq bunların hamısı bir-birinə çox uyğun gəlir və getdikcə daha çox araşdırmanın göstərdiyi kimi, əcdadlarımız ətraf aləmdə baş verən dəyişiklikləri müşahidə etmək, təhlil etmək və qeyd etmək qabiliyyətindən xəbər verir. Bundan sonrakı araşdırmalar və mübahisələr şübhəsiz ki, gələcəyə aiddir, lakin bunlar, yalnız elmə fayda verəcəkdir. Hələlik isə son sözü Svitmanın özünə buraxaq: “Görünür, Göbəkli Təpə sakinləri səmanı diqqətlə izləyirdilər, bu, onların dünyasının kometin düşməsi ilə məhv edildiyini nəzərə alsaq, təəccüblü deyil” deyə o bildirir.“Bu hadisə sivilizasiyanın, yeni bir dinin yaranmasına və soyuq iqlimin öhdəsindən gəlmək üçün kənd təsərrüfatının inkişafına təkan verə bilərdi. Ola bilsin ki, onların gördüklərini qələmə almaq cəhdləri minilliklər sonra yazının yaranması yolunda ilk addımlar olmuşdur”.

Araşdırmanın nəticələri “Time and Mind” jurnalında dərc olunub.

Mənbə: https://bit.ly/4fPXOq0

İstifadə edilmiş resurslar:

1.https://multiurok.ru/files/dunyanin-n-q-dim-meqalitik-m-b-di-gob-kli-t-p-haqq.html

2. https://multiurok.ru/files/q-dim-gob-kli-t-p-m-b-di-b-lk-d-dunyanin-n-q-dim-t.html

3.https://sinxronfenler.blogspot.com/2023/06/dunyann-n-qdim-meqalitik-mbdi-gobkli-tp.html

Rus dilindən tərcümə:

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu-Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), “Elektron Təhsil” Respublika Müsabiqəsi, “Təhsildə ən yaxşı İnternet resursları” nominasiyası qalibi (2017-ci il), Respublika “Pedaqoji Mühazirələr”inin (2003-cü il III dərəcəli Diplom və 2019-cu il Tərifnamə) təltifçisi, Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi).