“Perseverance” adlı mars aparatı Mars planetinin 1000 gün ərzində kəşfiyyatı zamanı heyrətamiz nəticələr əldə edib

2021-ci ilin fevral ayında “Perseverance” adlı aparat Marsa eniş etdi. Aparat endikdən sonra 1000 gün ərzində Jezero kraterindəki müxtəlif geoloji zonalardan 23 nümunə topladı. Bu ərazi bir vaxtlar qədim gölün yeri olmuşdur və Marsın hər hansı bir yerində qədim (daşlaşmış) həyatın sübutu tapılsaydı, o, burada işlərini davam etdirəcəydi.

30 iyul 2020-ci ildə nəhəng Atlas V-541 raketi Florida ştatındakı Kanaveral burnundakı uçuş meydançasından havaya qalxdı. Kosmik gəmidə Marsa gedən “Perseverance” aparatı da var idi. O, təqribən 7 aylıq səyahətdən sonra gələrək, Mars atmosferinə daxil olmuş və mürəkkəb ardıcıllıqla paraşütlər, əyləc raketləri və ilk dəfə olaraq havada fırlanan platformadan enmək üçün yerüstü krandan istifadə edərək uğurla “eniş” etmişdi. Mars aparatın əsas məqsədi insanların Marsı kəşf etməsinin xəbər verən kimi geologiya, iqlim və atmosfer şəraitini öyrənmək idi. Eniş yeri Jezero krateri seçilmişdi, çünki əvvəlki orbital kəşfiyyatlar bir vaxtlar krateri dolduran qədim gölün aydın dəlillərini ortaya çıxarmışdı. Suyun həyatın təkamülü üçün əsas tərkib hissəsi olduğuna inanılır, buna görə də orada su hövzəsi, həyatın yaranması ehtimalı artırırdı.  

Yerli qayaları öyrənmək tarix kitablarını vərəqləməyə bənzəyir, çünki onlar qədim həyatın əlamətlərini, eləcə də qədim ekoloji şəraiti qoruyub saxlamış ola bilərdi. Krater, Günəş sistemindəki əksər kraterlər kimi, bir növ toqquşma nəticəsində əmələ gəlmişdir. Jezero kraterində bu, təxminən 4 milyard il əvvəl bir asteroid zərbəsi heab edilirdi. Kraterə çatdıqdan sonra tezliklə məlum oldu ki, onun döşəməsi nəhəng yeraltı maqma kamerasından əmələ gələn və vulkanik fəaliyyət nəticəsində səthə çıxarılan maqmatik qayalardan ibarətdir. O vaxtdan bəri, Marsın uzaq keçmişində suyun varlığını göstərən qum və palçıq da daxil olmaqla, başqa növ qayalar tapılmışdır. “Perseverance” aparatı 1000 gün ərzində qırmızı planetin kəşfiyyatını qeyd etmiş və qaya nümunələrini toplamışı, onları təhlükəsiz şəkildə qablaşdırmışdır. Ümumiyyətlə, qədim gölün dibini araşdırma proqramını tamamlamışdır. “Lefroy Bay” adlanan nümunələrdən birində incə dənəli silisium da vardır. Bu material tez-tez Yerdə tapılır və daşlaşmanın olduğunu bildirir. Başqa bir nümunədə yer üzündə mütləq bioloji proseslərlə əlaqəli olan fosfat da vardır. Hər iki nümunədə həmçinin karbon da var ki, bu da süxurun əmələ gəlməsi zamanı ətraf mühit şəraitini öyrənmək üçün istifadə edilə bilər. Jezero krateri böyük bir ərazini (45 kilometr enində) əhatə edir. Ona görə də nümunələrin haradan toplanacağına qərar vermək asan olmamışdır. Sahə seçildikdən sonra “Perseverance” aparatı əvvəlcə səthi aşındırmaq üçün aşındırıcı alətindən istifadə etdi və sonra planetar rentgen litokimya aləti olan “PIXL” kimi bort alətlərini yerləşdirdi. Kosmik gəmidəki alətlər həm mikroskopik, həm də qalıqlara bənzər strukturları və qədim mikrobların qoyub getdiyi kimyəvi dəyişiklikləri aşkar edə bilirdi.

Təəssüf ki, bu günə qədər “Perseverance” aparatının heyrətamiz nəticələr əldə etməsinə baxmayaraq, hələ də Marsda həyat əlamətlərini aşkar edə bilməmişdir.

Mənbə: bit.ly/3ylZXbN

 Rus dilindən tərcümə:

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu- Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), “Elektron Təhsil” Respublika Müsabiqəsi, “Təhsildə ən yaxşı İnternet resursları” nominasiyası qalibi (2017-ci il), Respublika “Pedaqoji Mühazirələr”inin (2003-cü il III dərəcəli Diplom və 2019-cu il Tərifnamə) təltifçisi, Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi).