Timbildinq (“Team Building”) nədir?

 

 “İnsanlar təkbaşına edə bilməyəcəklərini birlikdə həyata keçirə bilərlər; ağıl və əllərin birliyi, onların qüvvələrinin konsentrasiyası demək olar ki, hər şeyə qadir ola bilər”.

Daniel Uebster (1782-1852), amerikalı siyasətçi, 1841-43 və 1850-52-ci illərdə ABŞ dövlət katibi.  

Timbildinq - komanda daxilində səmərəli əlaqələrin yaradılmasına və möhkəmləndirilməsinə, eləcə də  səmərəli komandanın qurulmasına yönəlmiş fəaliyyət toplusudur. İngilis dilindən “Team Building” termini “komanda qurmaq” kimi tərcümə olunur. Komandanın qurulmasına aşağıdakılar daxil ola bilər:

- Korporativ biznes təlimləri;

- Öyrədici və rollu oyunlar;

- İdman oyunları;

- Tapşırıqlar;

- Korporativ aktiv istirahət;

- Ustad dərsləri.

Timbildinqin əsas vəzifəsi səmərəliliyin artırılmasıdır. Timbildinqin məqsədi heyət arasında birlik hissi yaratmaqdır. Komanda quruculuğu biznes kontekstində geniş istifadə olunan və komandanın fəaliyyətini yaratmaq və təkmilləşdirmək üçün geniş spektrli fəaliyyətlərə tətbiq edilən termindir. Komanda işi metodları ideyası idman dünyasından götürülmüş və 20-ci əsrin 60-70-ci illərində idarəetmə təcrübəsinə fəal şəkildə daxil edilməyə başlamışdır. Hal-hazırda komanda quruculuğu şirkətin hərtərəfli inkişafını təmin edən korporativ idarəetmənin ən perspektivli modellərindən biridir və kadrların idarə olunması üçün ən təsirli vasitələrdən biridir. Komanda quruculuğu, fəaliyyətlərinin nəticələrinə görə birgə cavabdeh olan və komandada əməyi bərabər bölən müxtəlif ixtisasların bərabər mütəxəssislər qruplarının yaradılmasına yönəldilmişdir. Timbildinq komandada problemlərlə qarşılaşmış və vəziyyəti kökündən yaxşılaşdırmaq niyyətində olan lider üçün lazımdır. Məlumdur ki, komanda öz məqsədlərinə bir-biri ilə rəqabət aparan fərdlərdən daha tez və daha səmərəli nail olur. Komanda qurmaq nədir və bunu necə etmək olar?

Timbildinq - komanda qurmaq ideyası II Dünya Müharibəsi zamanı Britaniya hərbçiləri arasında yaranıb. Eyni bölmənin əsgərlərinə qarşılıqlı əlaqəni öyrətmək üçün oyunlar təşkil olunurdu. Döyüş meydanındakı həyat bundan asılı idi. Müharibədən sonrakı dövrdə komanda yaratmaq ideyası menecerlər tərəfindən qəbul edildi. Komanda qurmaq nədir? Bu, ayrı-ayrı mütəxəssislər üçün ümumi məqsədlərə nail olmağa yönəlmiş komanda yaratmaq üçün bir yoldur. Maraqlıdır ki, bu zaman həvəskarlar əksər hallarda peşəkarlardan daha böyük uğur qazanırlar. Məsələn, Pifaqor kəşflərinə görə deyil, təşkilatçılıq qabiliyyətinə görə məşhur riyaziyyatçı olmuşdur. Öz ətrafına üzvləri riyaziyyat öyrənən və ona bir lider kimi hörmət bəsləyən bir komanda toplamışdı. Nəticədə bütün kəşflər onun adını tarixdə əbədiləşdirən Pifaqora aid edildi. XX  əsrdə menecerlər qeyd edirdilər ki, heyətdə çoxlu peşəkarların olması vacib deyil, lakin onlar biznes uğurunun həyat məsələsinə çevriləcəyi insanları işə götürə və bununla da şirkətin çiçəklənməsini təmin edə bilərlər. Beləliklə, biznes bir qrup işçini ümumi nəticə ilə maraqlanan bir komandaya çevirmək ideyası ilə gəldi. Komanda qurmağın mahiyyəti nədir? Onun vəzifəsi işçiləri birləşdirməkdir, Alyona Mosyagina “Timbildinq öz əllərinlə” adlı kitabında qeyd edir: “Bir qrup işçidə insan özünü pul qazanmağa gəlmiş işçi kimi hiss edir və bir komandada onun üçün bütövlükdə biznesin uğuru önəmlidir. Belə işçi birdəfəlik gəliri şirkətin yaşaması üçün vacibdirsə, qurban verməyə hazırdır. Bunun müqabilində o, əmək haqqının artırılmasını deyil, xidmətlərinin tanınmasını istəyəcək”. Bir qrup işçi standart hərəkətlər etməyə meyllidir və heç bir yeniliyi qəbul etmir və komanda daha böyük nəticələr əldə etmək üçün hər birinin fərdi bacarıqlarından istifadə edir. Çox vaxt menecer qrupdakı dəyərli işçinin niyə bəyənilmədiyini başa düşmür və onun nöqteyi-nəzərindən bəzi yeni başlayanlar fikir lideri hesab olunur. Komandada qarşılıqlı əlaqə menecerin müdaxilə etməməsi üçün qurulur, çünki bütün münaqişələr onun iştirakı olmadan həll olunur. Üstəlik, fikir ayrılığı yaranarsa, onlar qarşıdurmaya deyil, yeni ideyaların yaranmasına gətirib çıxarır. Bu gün komanda işi hər hansı bir işdə uğur əldə etməyin vacib komponentidir. Komanda qurmaq effektiv komanda yaratmağın bir yoludur. Müasir dünyada onu liderin arsenalında zəruri alətə çevirən amillər var. Niyə komanda qururuq? Abraham Maslow “İnsanları və komandaları təşviq etmək” kitabında yazır:“Komandada birlik hissi yaratmaq. Buna işçilər tərəfindən kompleks tapşırıqların birgə yerinə yetirilməsi yolu ilə nail olunur. Fəal birgə fəaliyyətlər vasitəsilə komandada inam və qarşılıqlı anlaşma ruhunu inkişaf etdirmək mümkündür. Rəqabət atmosferi əvəzinə komanda işi və ya komanda oyunları vasitəsilə birlik hissi yaradın. Hər bir işçinin istedadını üzə çıxarın. Bundan əlavə, komandanın qurulması idarəetmədə inam yaratmağa kömək edir. Bir qayda olaraq, məqsəd liderin adi komanda üzvləri ilə birlikdə komandanın qurulmasında iştirak etməsi səbəbindən əldə edilir”. Komanda quruculuğunun növləri və onun həyata keçirilməsi qaydaları komandanın qurulması və onu həyata keçirən təşkilatların bir çox təsnifatları mövcuddur. Onun ən təsirli növləri haqqında daha ətraflı danışaq. İdman və ekstremal yarış, dırmanma, dağ çaylarında üzmə, dənizin dərinliklərinə enmə və komanda idmanı komanda qurmağın ən populyar növlərindən biridir. Komanda vaxtının çox hissəsini qapalı məkanda keçirirsə, ətraf mühitin dəyişməsi ilə bağlı istənilən fəaliyyət faydalı olacaq. Eyni zamanda oturaq işə alışmış insanlar fiziki səy, adrenalin tələsikliyi və sağ qalmaqla bağlı mürəkkəb tapşırıqları yerinə yetirirlərsə, bu, komandanı ən yaxşı şəkildə bir araya gətirir. Ofis “planktonu” hesab edilən insanlar ekstremal şəraitdə özlərinin gözlənilməz tərəflərini göstərə və fikir liderinə çevrilə bilərlər. İntellektual və psixoloji timbildinq qurulması məqsədi ilə komanda üzvlərini ekstremal şəraitə salmaq həmişə lazım deyil. Bəzən tanımadığı bir mühitdə özünüzü ifadə etmək kifayətdir. Buna görə də, komanda quruculuğunun ən populyar elementlərindən biri intellektual oyunlar, kvestlər, şəhər mühitində foto ovçuluq və birgə əl işləridir. Bu tip komanda qurmaq fiziki səy tələb etmir, rahat şəhər mühitində olmağa və eyni zamanda komanda üzvlərinə effektiv şəkildə açılmağa imkan verir. Yaradıcı birgə yaradıcılıq qeyri-adi şəraitdə istedadlarınızı üzə çıxarmağa və özünüzü ifadə etməyə kömək edir. Teatr və musiqi tamaşaları, ədəbi gecələr, rəqs müsabiqələri, tarixi modelləşdirmə komanda üzvlərinə adi ofis mühitində deyil, yeni görünüşlə baxmağa kömək edir. Timbildinq yaratmağı necə aparmaq olar? Əsas prinsipləri xatırlayın: qarşınıza aydın bir məqsəd qoyun. Komandanın qurulması bir neçə problemin həllinə yönəlib, lakin onu səmərəli şəkildə həll etmək üçün bir problem üzərində cəmləşməyə yönəlir. Məqsədi komandaya söyləmək lazımdır ki, işçilər planlaşdırılan tədbirin adi korporativ tədbirdən nə ilə fərqləndiyini başa düşsünlər. Senari üzərində işləyin. Komandanın qurulması 3 hissədən ibarət olmalıdır: psixoloji isinmə, əsas hissə, yekun. Bu hissələrin hər biri əvvəlcədən düşünülməlidir. İşçilərə və ya məktəblilərə fasilə verin. Komandanın qurulması problemlərin həlli ilə bağlı olsa da, işçilər (məktəblilər) iş gününün davam etdiyini hiss etməməlidirlər. Yerinə qərar verin. O, bütün işçiləri yerləşdirməli və mümkün qədər rahat olmalıdır. İşçilərin üstünlüklərini öyrənmək və nəzərə almaq da eyni dərəcədə vacib olacaqdır. İşçilərin hər hansı bir allergiyası olub-olmadığını, hər birinin nə yeyib-içməyə üstünlük verdiyini əvvəlcədən öyrənin. Bu halda hər bir işçi özünü rahat hiss edəcək, bu da tədbirin müsbət nəticəsini təmin edəcək.

Komanda qurmaq bu gün ən məşhur biznes vasitələrindən biridir. Bu, eyni anda bir neçə problemi həll etməyə kömək edir - effektiv kommunikasiyalar qurmaq və işçiləri rahatlaşdırmaq. Komandanın qurulması komandanın məhsuldarlığı azaldıqda lazımdır, lakin komanda yalnız iki nəfərdən ibarət olsa, bu kömək etməyəcəkdir.

Timbildinq - kollektiv komanda qurma vasitəsidir...

“Yaxşı qardaşlıq hər sərvətdən qiymətlidir” məsəlində ifadə olunan xalq hikmətini xatırlayırsınızmı? Doğrudan da, hər hansı bir işdə uğur o zaman təmin edilir ki, onu həyata keçirən insanlar ümumi məqsədlə birləşsinlər və onların komandası birgə fəaliyyət göstərsinlər. İstənilən komandada (şagird, müəllim) qrup birliyi ilə bağlı sual yaranır. Bu sual vacibdir, çünki təlimin effektivliyi, eləcə də komanda üzvlərinin psixoloji rahatlığı birlik dərəcəsindən asılıdır. Təhsil müəssisəsində timbildinq həm şagirdlər, həm də müəllimlər arasında komanda ruhu yaratmaq üçün nəzərdə tutulmuş tədbirdir.

“Komanda” və “kollektiv” anlayışlarının fərqi:

-Tədris işi, ictimai fəaliyyətdə ümumi məqsədlər naminə insanlar kollektivdə birləşirlər. İstənilən öz qayda-qanunu, ənənələri olan insan qruplarını kollektiv adlandırmaq olar. Adətən belə kollektivlərin üzvləri şəxslərarası və ümumi vəzifələrə görə biri-biriləri ilə bağlı olurlar.

-Komanda isə ümumi məqsəd, maraq və istəkləri ilə bağlı olan insan qruplarıdır.

Timbildinq - kollektiv birliyinə istiqamətlənmiş korporativ hadisədir. Qaydalarına görə bu, komanda oyunlarına və psixoloji treninqə əsaslanan birgə iş və ümumi məqsəd naminə edilir.

Timbildinqin növləri bunlardır:

1.Kommunikativ

2.Fəaliyyətə əsaslanan  

3.Problemin həllinə  yönəlmiş.

1.Kommunikativ timbildinqin məqsədi:

-Şəxsiyyətin kommunikativ bilik və bacarıqlarının formalaşdırılması.

2.Fəaliyyətə əsaslanan timbildinqin məqsədi:

-Komanda oyunları, ekskursiyalar, yürüşlər, idman komanda yarışları, intellektual oyunlar (kvizlər), kvestlər, şəhər şəraitində foto ovlar, bədii yaradıcılıq ( teatr, musiqi tamaşalarından səhnələr, ədəbiyyat gecələri, rəqs konkursları, tarixi modelləşdirmə və s.) üzvlərə məsələyə eyni baxışdan deyil, müxtəlif yeni baxışlardan baxmağa kömək etmək.

3.Problemin həllinə və ya fəaliyyətə yönəlmiş timbildinqin məqsədi:

-Qrupdaxili qarşılıqlı münasibətləri aydınlaşdırmaq, iştirakçılarda liderlik bacarığını üzə çıxarmaq. İştirakçılara qarşılıqlı fəaliyyətdə öz şəxsi keyfiyyətlərini üzə çıxarmaqda kömək etmək. Üzvlərin zəif və güclü tərəflərini göstərmək.

Beləliklə, timbildinq – bu aktiv dincəlmək deməkdir və həm də özünü inkişaf etdirmək üçün, özünə güvənlik üçün vahid bir komanda ilə tədbirdir. Timbildinq individual (fərdi) bacarıq və imkanların üzə çıxarılmasıdır. Şəxsiyyətin kollektivdə formalaşması və püxtələşməsi, müsbət keyfiyyətlərinin (kollektivçilik, əməkdaşlıq bacarığı, kommunikativlik bacarığı, özünüdərk etmə, yaradıcılığa maraq hisslərinin inkişafı və s. və il.) formalaşdırılmasıdır.

Timbildinq bir çox effektiv komanda və kollektiv bacarıqlar arsenalını üzə çıxarır. Bütün bunlar üçün;

1) Gözləntiləriniz haqqında danışın

2) Kollektivinizdəki üzvlərə hörmətlə yanaşın. Kollektiv o zaman yaxşı olar ki, həmin kollektivdə istedad və bacarıqlara hörmət edilir.

3) Əlaqəlar qurun. Çalışın birgə məqsədləri olan insanlar biri-birilərinə qarşı münasibətdə rəğbətləndirilsinlər.

4) Pozitivliyi sevin. Yaxşı görülmüş işlər haqqında çox danışın. Pozitivlik fəaliyyətin ən yaxşı motovasiya üsuludur.

5) Ünsiyyət qurun. Kollektiv və şagirdlərlə tez-tez fikir mübadiləsi aparın. Ünsiyyət olmadan möhkəm iş birliyi qurmaq mümkün deyil.

6) Hər bir yaxşı fəaliyyətə görə rəğbətləndirin. Elə üsul seçin ki, hamı görsün ki, əzmkarlıq və zəhmət qiymətləndirilir.

Timbildinq tədbirlərinin təşkilinə dair bir-neçə qayda:

-Dəqiq məqsəd seçin. Timbildinq bir-neçə məsələnin həllinə yönəlir. Lakin ən yaxşısı bir məsələnin həllinə köklənmək lazımdır ki, məsələ keyfiyyətli həll edilə bilinsin.

- Tədbirin formasını fikirləşin və ssenarisini hazırlayın. Timbildinq üç hissədən ibarət olmalıdır: 1)Psixoloji “isinmə”. 2)Əsas hissə. 3)Yekun.

-Tədbirin mövzusu və formasından asılı olaraq yerini dəqiq müəyyənləşdirin. Tədbir bütün iştirakçılar üçün əlverişli olmalıdır.

-Ehtiyac olarsa mütəxəssislər dəvət edə bilərsiniz. Onlar öz təcrübələrini bölüşməklə tədbiri daha ahəngdar edə bilərlər.

-Təhcizatı yaddan çıxarmayın.

Beləliklə, dostlar gəlin birlikdə öyrənək və öyrədək! Təşəkkürlər.

İstifadə edilmiş ədəbiyyat və resurslar:

1.Мосягина А.Ю. Тим-билдинг своими руками. Иркутск: Издательство «Сибиряк», 2013.  PDF

2.https://www.nur.kz/family/self-realization/1763078-cto-takoe-timbilding/

3.https://ru.wikipedia.org/wiki/Командообразование

4.https://www.litres.ru/book/abraham-maslou/prodvizhenie-ludey-i-komand-29261865/

5. bit.ly/3NUs86H

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu-Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), “Elektron Təhsil” Respublika Müsabiqəsi, “Təhsildə ən yaxşı İnternet resursları” nominasiyası qalibi (2017-ci il), Respublika “Pedaqoji Mühazirələr”inin (2003-cü il III dərəcəli Diplom və 2019-cu il Tərifnamə) təltifçisi, Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi).