Delice.. (P.S. Türkiyədə yabanı zeytun ağacına belə deyilir)

 

1951-1952-ci illərdə İspaniya hökuməti Türkiyədən çox böyük miqdarda kömür almaq istəyir. O vaxta qədər İspaniyaya edilən ixrac malları arasında olmayan bu tələbin xüsusi şərti var idi: Kömürlərin İskenderundan Sarosa Aralıq dənizi və Egey sahillərinə qədər təbii şəkildə bitən “zeytun” ağacından alınması istənildi. Tələb dövrün hökuməti tərəfindən yüksək gəlir gətirdiyi üçün qarşılanır. Çünki bu dövrdə ölkədə bol olan bu ağacdan çoxlu kömür ixrac edilirdi. Hadisə şahidlərinin sözlərinə görə, gəmilərin yüklənməsi səbəbindən limanlar qara buludla örtülürdü. O zaman Ankarada işləyən ABŞ-ın ticarət attaşesi Türkiyə xarici işlər nazirindən ixrac edilən kömürün İspaniya tərəfindən necə qiymətləndirildiyini və ya harada istifadə edildiyini araşdırıb-araşdırmadıqlarını soruşdu. Aldığı cavab bu oldu ki, məhsul vacibdir və harada istifadə olunması Türkiyə üçün önəmli deyil. Bundan sonra attaşe özü məsələni araşdırır və məlum olur ki, bu materialdan magistral yollarda plomb kimi istifadə edilir. Bununla kifayətlənməyən attaşe ABŞ-da tanıdığı mühəndislərdən məlumat alır və magistral yola kömür doldurmağın heç bir faydası olmadığını öyrənir. Öyrəndiklərini  türkiyəli nazirə çatdırır, Türkiyənin narahat olmadığını, gəlirdən razı qaldıqlarını, işin bağlandığını ona bildirirlər. Nəticədə İspaniya dünyanın ən böyük zeytun yağı ixracatçısına çevrilir və Türkiyə də təəssüf ki, eyni illərdə marqarin yağı ilə tanış olmuşdur. QEYD: Yabanı zeytun ağacına Türkiyədə “ delice” (“dəlicə”) deyilir. Marşal planının köməyi ilə Egey və Aralıq dənizi bölgələrində milyonlarla zeytun ağacı kökündən çıxarılaraq gəmilərlə Avropaya daşındı. ABŞ bu ağacların yerinə milyonlarla qovaq və şam ağacları verdi. Ölkədə qovaq ağacı allergik xəstəliklərə səbəb olur. Şam ağacı isə bizim bildiyimiz yağlı alışqan oldu. Biz onu hər yerdə, dağlarımızda, düzlərimizdə əkmişik. Oksigendən başqa heç bir faydası olmayan bu ağac ölkəmizin dağlarının yamaclarına əkilmiş saatlı bombaya çevrilmişdir. Bu ağaclar yanan zaman qozaları partlayaraq 200 metr aralıda yanır və oradakı digər ağaclarını da yandırır. İndiyə qədər gördüyüm hər kəsə səlahiyyətsiz, beyni olmayanlara demişəm. “Amerikalılar meşələrimizi şam (ÇIRA) ağacları ilə doldurur, 100 döyüş təyyarəsinin bir kibrit zərbəsi ilə vurduğu ziyanı verirlər”.

İndi sizdən soruşuram ki, hökumətimiz bu şam ağaclarının yerinə zeytun, qoz, badam, əncir, saqqız ağacları əksəydi, bu ağaclar asanlıqla yanmaz və kəndlilərimiz gəlir də götürərdilər. Hələ yorulmadan şam ağacı əkirik...!!!

Qaynaqlar:

1. https://twitter.com/ononbilgimiz/status/1686635876040740864

2.  https://nedir.ileilgili.org/delice

Foto: Alıntıdır.

Türk dilindən Azərbaycan dilinə tərcümə etdi:

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu - Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), “Elektron Təhsil” Respublika Müsabiqəsi, “Təhsildə ən yaxşı İnternet resursları” nominasiyası qalibi (2017-ci il), Respublika “Pedaqoji Mühazirələr”inin (2003-cü il III dərəcəli Diplom və 2019-cu il Tərifnamə) təltifçisi, Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi).