Ezop təmsilləri

 

Ezop (təqribən e.ə. 620 - e.ə. 564) Qədim yunan təmsil ustasıdır. Ezopun real şəxsiyyət, yaxud ümumiləşdirici obraz olması indiyə qədər məlum deyil. Onun bioqrafiyası qeyri-müəyyəndir. Ən inandırıcı versiyaya görə, o kölə olub və sonradan ona azadlıq verilib. Lakin ağası onu şərləyərək, qızıl kuzə oğurlamaqda günühlandırıb, yenidən kölə olması müqabilində ona həyat vəd edir. Ezop azadlığı üstün tutaraq ölümü qəbul etmişdir.

  “Ezop nağılları” e.ə. 620-564-cü illər arasında Qədim Yunanıstanda yaşadığı güman edilən qul və təmsilçi Ezopa aid edilən təmsillər toplusudur. Müxtəlif mənbələrdə, onun adı ilə bağlı hekayələr bir sıra müxtəlif  qanaqlar vasitəsilə günümüzə qədər gəlib çatmış və müxtəlif şifahi, eləcə də bədii mediada şərh edilməkdə davam edir. Ən inandırıcı versiyada deyilir ki, Ezop Delfililər (qədim Yunan şəhərinin sakinləri) tərəfindən azad edilmiş və öldürülmüş bir quldur. Ezopun anadangəlmə qüsurlu olması, hiyləgərliyi, müdriklər və kahinlərlə anlaşılmaz əlaqələri uydurmadır. Ezop hikmətin heç vaxt çox olmadığını dərk edənlərdəndir. Onun təmsilləri həyatın ən mürəkkəb problemlərini şərh edir.

Quyruqsuz tülkü

Tülkü bir gün tələdə quyruğunu itirdi və belə bir utancla yaşamasının mümkün olmadığını başa düşdü. Sonra o, öz qüsurunu gizlətmək üçün bütün digər tülküləri də eyni şeyi etməyə inandırmaq qərarına gəldi. O, bütün tülküləri toplayaraq onları quyruqlarını kəsməyə inandırmağa başladı: birincisi, çirkin olduqları üçün, ikincisi, yalnız əlavə yük olduğu üçün. ... Lakin tülkülərdən biri buna belə dedi: “Eh, sən! Əgər bu sənin xeyrinizə olmasaydı, bizə belə məsləhət verməzdin”. Təmsil  qonşularına təmiz ürəkdən deyil, öz mənfəətləri üçün məsləhət verənlərə aiddir.

Qaban, at və ovçu

Qaban və at eyni otlaqda otlayırdılar. Hər dəfə qaban atın otunu korlayır, suyu bulandırırdı. At isə qisas almaqda üçün kömək üçün ovçuya üz tutdu. Ovçu dedi: “..o zaman sənə kömək edə bilərəm ki, cilov taxıb məni  kürəyinə mindirəsən. At razı oldu. Ovçu onun üstünə atladı və qabanı ovladı. Atı aparıb bir dirəyə bağladı.  Çoxları əsassız qəzəblənərək, düşmənlərindən qisas almaq istəyiblər, özləri isə başqalarının  hakimiyyəti altına düşmüş olublar.

Oxuyan  quş

Quş tələyə düşdü və ağlayaraq dedi: “Yazıq mən və bədbəxt quşcuğaz! Nə qızıl, nə gümüş, nə də dəyərli başqa bir şey oğurlamamışam - kiçik bir çörək dənəsinə görə ölümü qəbul edirəm. Təmsil kiçik bir qazanc üçün böyük təhlükəyə məruz qalanlara aiddir.

İt və ilbiz

Bir itin yumurta udmaq vərdişi var idi. Bir dəfə o, bir ilbiz gördü, onu yumurta sandı, ağzını açıb bir udumla uddu. Ancaq qarnında ağırlıq hiss edərək dedi: “Bu, mənə azdır,  mən dəyirmi olan hər şeyin yumurta olmadığını bilməli idim”. Təmsil bizə öyrədir ki, bir işi düşünmədən öhdəsinə götürən insanlar bilmədən özlərini pis vəziyyətə salırlar.

Köstəbək

Kor məxluq olan göstəbək bir dəfə anasına dedi: “Gördüm!” Ana, övladını  yoxlamaq qərarına gəldi və ona bir buğda dənəsi verdi və soruşdu ki, bu nədir? Köstəbək cavab verdi ki, bu daşdır. Ana dedi: “Övladım, nəinki görmədin, həm də qoxunu da itirdin!” Beləliklə, bəzi lovğalar qeyri-mümkün olanı vəd edirlər, halbuki özləri kiçik şeylərdə belə gücsüz olurlar.

Aslan və uzunqulaq

Şir və eşşək birlikdə yaşamaq qərarına gəlib ova çıxdılar. Onlar vəhşi keçilərin yaşadığı bir mağaraya gəldilər. Aslan qaçan keçiləri tutmaq  üçün girişdə qaldı.  Eşşək isə içəri girib onları qorxutmaq və qovmaq üçün anqırmağa başladı. Şir artıq bir neçə keçi tutanda eşşək onun yanına gəlib  soruşdu: Mən yaxşı düyüşürəmmi, keçiləri yaxşı qorxuda bilirəmmi? Şir cavab verdi: “Əlbəttə! Sənin eşşək olduğunu bilməsəydim özüm də qorxardım”. Beləliklə, bir çoxları onları yaxşı tanıyanların qarşısında öyünür və buna görə gülüş obyektinə çevrilirlər.

Canavar və keçi

Canavar uçurumun üstündə otlayan keçi gördü; ona yaxınlaşa bilmədi və aşağı enməsi üçün yalvarmağa başladı: orada, yuxarıda, təsadüfən yıxıla bilərsən, amma burada çəmənlik var, otlar da yamyaşıl.. Amma keçi ona cavab verdi: “Xeyr, məsələ yaxşı otlaqda deyil, sənin yeməyə heç nəyin yoxdur”. Beləliklə, pis insanlar ağıllı insanlara qarşı pislik qurduqda, onların bütün düzənləri faydasız olur.

Yalançı

Bir kasıb adam xəstələndi və özünü çox pis hiss edərək, allahlara əhd etdi ki, əgər onu sağaldacaqlarsa, onlara bir öküz qurban verəcəkdir. Tanrılar onu sınamaq istədilər və dərhal ona sağlamlıq verdilər. Kasıb yataqdan qalxdı, amma öküzü  olmadığı üçün piydən yüz öküz hazırlayıb qurbangahda yandırdı: “Ey allahlar, əhdimi qəbul edin! Tanrılar onu hiylə ilə aldatma yolu ilə mükafatlandırmaq qərarına gəldilər və ona bir yuxu göndərdilər və yuxuda dəniz sahilinə getməyə işarə etdilər - orada min qızıl pul tapacaqsan deyilirdi. Adam sevindi və sahilə qaçdı, amma orada dərhal quldurların əlinə düşdü və onu aparıb kölə kimi satdılar. Təmsil  hiyləgər insanlara aiddir.

Pişik və toyuqlar

Pişik quş damında toyuqların xəstə olduğunu eşitdi. Həkim kimi geyindi, tibbi alətlər götürdü və toyuq hininə gəldi. Qapıda dayanaraq toyuqlardan özlərini necə hiss etdiklərini soruşdu? “Əla! toyuqlar söylədilər, amma sən ətrafınızda olmayanda”. Müdrik insanlar arasında özlərini yaxşı kimi göstərənlər olur və onları hamı tanıyır.

Pişik və siçanlar

Bir evdə çoxlu siçan var idi. Bundan xəbər tutan pişik orada peyda oldu və onları bir-bir tutub yeməyə başladı. Siçanlar tamamilə ölməmək üçün yuvalarında gizləndilər və pişik onları tuta bilmədi. Sonra hiyləgərliklə siçanları şirnikləndirməyə qərar verdi. Bunun üçün o, özünü ölü kimi göstərdi. Amma siçanlardan biri bayıra baxdı, onu gördü və dedi: “Yox, əzizim, çuval kimi görünsən də, mən sənin yanına gəlməyəcəyəm”. Təmsil  göstərir ki, ağıllı insanlar kiminsə hiyləsini yaşayıb, bir daha aldanmağa imkan verməzlər.

İlan və yencək

İlan və xərçəng bir yerdə yaşayırdılar. Xərçəng ilanla mehriban davranırdı, ilan isə pis niyyətli və məkrli idi. Xərçəng dəfələrlə ilandan pis niyyətini ondan gizlətməməyi xahiş etdi, lakin ilan qulaq asmadı. Xərçəng əsəbiləşib, yatdığı zaman ilanın  boğazından tutub onu boğdu və söylədi:”

Ah, əziz dost nə qədər söylədim fikir vermədin!”. Bu təmsil həyatı boyu dostları ilə pis rəftar edən, öldükdən sonra isə yaxşı əməlləri ilə öyünən insanlara şamil edilə bilər.

Gombul tülkü

Ac tülkü çobanların qoyub getdiyi ağacın çuxurunda çörək və ət gördü. O, çuxura dırmaşdı və hər şeyi yedi. Amma onun bədəni şişmişdi, çıxa bilmirdi, inildəməyə başladı. Başqa bir tülkü onun iniltisini eşitdi və yaxına gələrək nə baş verdiyini soruşdu. O, nə baş verdiyini biləndə söylədi: “ Gözlə, bura girəndə necə idinsə o vəziyyətə düşəcəksən sonra çıxmaq asan olacaq”. Təmsil çətin vəziyyətlərin zamanla asanlaşdığını göstərir.

Hazırda Ezopun 426-ya qədər təmsili qorunub saxlanılmışdır.

Mənbə: https://bit.ly/3MGAqPa

Rus dilindən tərcümə etdi:

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu - Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), “Elektron Təhsil” Respublika Müsabiqəsi, “Təhsildə ən yaxşı İnternet resursları” nominasiyası qalibi (2017-ci il), Respublika “Pedaqoji Mühazirələr”inin (2003-cü il III dərəcəli Diplom və 2019-cu il Tərifnamə) təltifçisi, Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi), Azərbaycan Respublikası “Təhsil Şurası” İB-nin İdarə Heyətinin üzvü

İstinad: https://multiurok.ru/files/ezop-t-msill-ri.html