Əbədi yaşamaq mümkündürmü?

Mixael Laytman yazır:

Əbədi yaşamaq mümkündürmü?

Yetkinlik dövründə insan vaxtın məhdud olduğunu getdikcə daha kəskin hiss edir. Geriyə baxır və həyatında nə qədər iş görə bildiyini, nəyisə dəyişmək üçün vaxtın qalıb-qalmadığını təhlil edir. Sosioloji araşdırmalara görə, 65 yaşından etibarən insanlar gələcəklə bağlı narahatlığı dayandırır və keçmiş həyatlarının xatirələrinə daha çox aludə olurlar. Bu, gələcək qorxusu, bilinməyən ölüm, varlığımızın müvəqqətiliyi ilə bağlıdır. Zaman bizim üçün çox vacib bir anlayışdır. Uşaqlıqda o qədər də kəskin hiss olunmur, amma insan yaşlandıqca, böyüdükcə onun üçün zamanın əhəmiyyəti artır.

Zaman bizim əsas polisimizdir

Uşaq böyüyür və ətraf mühitlə əlaqəsindən tədricən zamanın nə olduğunu anlamağa başlayır. Uşaqlarda böyük bir zaman hissi yoxdur, lakin ətraf mühit onlara təzyiq edir və onları müəyyən zaman çərçivəsinə salır. Vaxtında durmaq, vaxtında yemək, müəyyən vaxtda məktəbə getmək, qayıtmaq, yatmaq lazımdır. Uşaq bu məhdudiyyətləri istəmir, lakin tədricən onları qəbul etməli olur. Beləliklə, biz daim zamanın məngənəsində olmağa alışırıq. Sonra öyrənmə, işləmək başlayır, bu da bizi daha çox zaman çərçivəsinə salır. Biz ailə qururuq və üzərimizə daha böyük  məsuliyyət götürürük. Nəticədə zaman ağır yük kimi üzərimizə düşür və bizi özünə tabe edir. Bu hal, bizim bir çox müxtəlif öhdəliklərlə bağlı vaxtımızı hiss etdiyimiz zamandan pensiya yaşına qədər davam edir. Zaman bizdən daim təslim olmağı tələb edən əsas polisimizdir və biz ona tabe olmağa borcluyuq. Zaman baxımından bizi qınamaq ehtimalı həmişə var: “Bu qədər vaxtı harada idin? Nə vaxt gələcəksən?”. Artıq uşaqlıq dövründə insan vaxtın məhdud olduğunu hiss edir. Uşaq zaman çərçivəsində özünü  hiss etmək istəmir, lakin ondan daim zamanın içində olmaq və ona uyğun çalışmaq tələb olunur. Uşaq üçün bu, problemdir və zamanla müharibə aparır. Oynamaq istəyir, indidən zamanın məngənəsində olmaq istəmir. Yetkin bir insan zamanla mübarizə aparmağın faydasız olduğunu başa düşməyə başlayır. Ona ayrılan vaxtda maksimum uğur qazanmağa çalışaraq zamanla birlikdə “qaçmağa” başlayır. O, əldə etdiyi nailiyyətləri qiymətləndirir və özünü yaşıdlarına nisbətən nə qədər uğur qazanıb adlı meyarına görə başqaları ilə müqayisə edir. Biz daima bu cür rəqabətdəyik. Beləliklə, zaman bizi öz toruna salır və çiyinlərimizə ağır bir yük qoyur, mahiyyətcə bizi öz quluna çevirir. Ancaq 50 yaşdan sonra insan bir az darıxmağa başlayır. Onun artıq möhtəşəm planları yoxdur. Tədricən onun planları getdikcə daha təvazökar olur və o başa düşür ki, tarazlıq lazımdır, həyatdan çox şey tələb etmək olmaz. Özünü getdikcə daha məhdud hiss edir. Artıq zamana qarşı mübarizə apara bilmir və bu vaxtı doldurmaq qabiliyyəti də kifayət qədər məhdudlaşır. Buna görə də o, ailəsi ilə, uşaqlarla daha çox vaxt keçirməyə, daha çox istirahətə, səyahətə üstünlük verir. Zaman anlayışı onun üçün hər zaman içində özünü nə qədər xoş və rahat hiss etməsi baxımından önəmli olur. O, əvvəlki kimi gələcəklə deyil, indiki zamanla daha çox yaşamağa başlayır. Ona görə də yaşlı insanlar uşaq kimi bir şeyə çevrilirlər. Axı uşaqlar da indiki zamanla yaşayırlar.

Ölüm qorxusu ilə yaşamaq

Qocalıq yaxınlaşdıqca insan nə vaxtsa həyatının bitəcəyindən narahat olmağa başlayır, yəni ömrünün sonunu getdikcə daha çox düşünür. Bəzi insanlar uşaqlıqda bu barədə düşünməyə başlayır və ölümün qaçılmaz boyunduruğu altında yaşayırlar. Nəticədə ya depressiyaya düşür, ya da əksinə, başqalarının gözündə əbədiyyət qazanmaq üçün uğur qazanmaq arzusu ilə alışıb-yanırlar. Onlar ümid edirlər ki, o zaman ölüm onların şəxsiyyətinə deyil, yalnız maddi həyatlarına təsir edəcək. Belələri Makedoniyalı İskəndər, Arximed və başqaları kimi bəşəriyyət tarixində nəzərəçarpacaq iz qoyan böyük insanlardır. Bunlar görkəmli hökmdarlar, dünyagörüşümüzü və insan cəmiyyətini dəyişdirən böyük kəşflər etmiş məşhur alimlərdir. Biz bu insanları xatırlayırıq, onların tərcümeyi-hallarını öyrənirik. Tarixçilər onlar haqqında məlumatları nəsildən-nəslə ötürürlər. Bu böyük şəxsiyyətlər tarixin oxundakı mərhələlər kimidir. Əslində tarixi vaxtı, illərlə deyil, belə xüsusi insanlarla yad edirik. Əbəs yerə demirlər ki,  “Bu, Yuli Sezarın zamanında olub” və s. və il. İnsan başa düşür ki, bəşər cəmiyyəti üçün həlledici olan zamanın özü deyil, o dövrdə tarixdə xüsusi rol oynamış insanlardır. Buna görə də onun əbədiyyətə qovuşmaq, insan cəmiyyətinin sütunlarının toplandığı panteona daxil olmaq  ehtiyacı var. Elə insanlar var ki, gənclik illərindən bütün ömrü boyu bunun üçün çalışırlar, hətta bəziləri tarixdə iz buraxmağı bacarır. Böyük şəxsiyyətlərdən yox, adi insanlardan danışırıqsa, qocalıqda insan həyatın tezliklə bitəcəyini hiss edir. Baxmayaraq ki, müasir təbabətin üsulları tezliklə bir insanın ömrünü əhəmiyyətli dərəcədə uzada bilsə də, onu necə və hansı üsullarla uzatmağından asılı olmayaraq (200, 300 və hətta 500 ilə qədər) yenə də nə vaxtsa bu ömür bitəcək. Söhbət illərin sayından getmir. Keçən yüzilliklərdə orta hesabla bir insan otuz ildən çox yaşamırdı və  son 200 il ərzində, əksəriyyət yalnız qırx yaşa qədər yaşayırdı. Puşkinin Karmazin haqqında yazdığını xatırlayın: “Otuz yaşına yaxın bir qoca otağa girdi”. Bu gün biz iki dəfə çox yaşayırıq, amma ölüm qorxusu problemi qalmaqdadır. Axı bu, insanın inkişaf səviyyəsindən asılıdır. İnsan nə qədər inkişaf edərsə, o qədər də ölüm məsələsi onu narahat edir. Bir vaxtlar insan canının heç bir dəyəri yox idi və yüz min qoşun göndərmək olardı ki, hamısı bir gündə döyüşə girsin. Amma bu gün hər bir insan həyatı çox dəyərlidir. Yer üzündə bir milyard əvəzinə 8 milyard insan olmasına baxmayaraq, bəşəriyyət insanların əvəzinə maşınların döyüşməsi üçün çoxlu səy və pul sərf edir. Bu, hər bir insanın yaşaması və ölümünün bizim üçün böyük əhəmiyyətə malik olduğunu göstərir. Bizim dövrümüzdə Qədim Romada olduğu kimi camaatın əylənməsi üçün qladiator kimi döyüşə adam göndərmək mümkün deyil. Baxmayaraq ki, Amerikada cəmi 200 il əvvəl köləlik mövcud idi və köləni döymək, sahibinin onunla istədiyi hər şeyi etmək olardı.

Son nəfəsə qədər

Ölümün hər şeyin sonu olduğunu düşünsək, ölməkdən qorxmayan insan yoxdur. Yalnız heyvanlarda ölüm qorxusu olmur . Onlarda zərər verə biləcək şeylərə qarşı instinktiv özünümüdafiə qabiliyyəti var. İnsanlar isə ölümdən qorxurlar, çünki təxəyyülləri, hissləri var. Onlar özlərinin və digər insanların başına gələnlərdən dərs alırlar və buna görə də həyatda ölüm olduğunu bilirlər. Görürlər ki, dünən adam sağ idi, bu gün isə öldü, ondan cansız bədəndən başqa heç nə qalmadı. Yalnız onu dəfn etmək qalır və başa düşürük ki, bir gün bizim də başımıza belə bir iş gələcək. Həyat itkisini hiss etmək unikal bir təcrübədir. Bir tərəfdən, lazım gələrsə, ölə biləcəyimiz döyüşə getməyə borcluyuq. Amma bu halda bizim ölüm qorxumuza qalib gəlmək imkanımız var. Biz kosmosa uçuruq və müxtəlif təhlükəli vəziyyətlərdə həyatımızı riskə atırıq, lakin məcbur olduğumuz üçün deyil, bir növ daxili iradə səbəbindən bunu edirik. Həyatla ölüm astanasında olmağın xüsusi bir cazibəsi var. Bu, məlum psixoloji hadisədir. Amma qocalıqda ölüm insanda çox qorxu, ümidsizlik, acizlik  hissi yaradır. İnsan bu qorxunu boğmağa çalışır və onun genişlənməsinə imkan vermir ki, bu da insanların arasında, həyatın çətinliklərində yaşamağa kömək edir. Ona görə də qoca üçün edə biləcəyimiz ən pis iş onu qocalar evinə, onun kimi qocaların qapalı cəmiyyətinə yerləşdirməkdir. Düşünürük ki, bu yaxşıdır və onun üçün orada daha rahat olacaq. Amma heç kimə yaxşı deyil. Yaşlı insan adi cəmiyyətdə, gənc və yetkin insanlar arasında olmalıdır. Yaşlıları bir yerə toplamaqla isə orada nə qədər yaxşı tibbi xidmət göstərilsə də, onlara ancaq ziyan vurmuş oluruq. İnsanın son günə qədər gücü çatdığı qədər işləməsi, cəmiyyətə fayda verməsi çox arzu olunandır. Ola bilsin ki, o, yeriyə bilmir, ancaq otura bilir, amma eyni zamanda hansısa bir  mümkün işi görə bilər. Bunun üçün ona təşəkkür edəcəklər və o, təqdir olunduğunu biləcək. Son gününə qədər sevinc dolu bir həyat sürməyə davam edəcəkdir. İnsan ömrünün son saniyəsinə kimi hiss etməlidir ki, cəmiyyətə xeyir verir. Mən onsuz da demək olar ki, heç nə görməyən, eşitməyən və qavramayan, tamamilə iş bacarmayan insanları nəzərdə tutmuram. Amma nə qədər ki, insanın gücü məhdud olsa da, müəyyən faydalar verə bilər. Xüsusən də  belə insanlar gənclərdən ibarət hər hansı komandaya qoşularsa bu daha faydalı olar. Bu yolla təkcə özünə deyil, digərlərinə də fayda verəcəkdir. Axı belə yaşlı insanların gənc nəsildə olmayan həyat təcrübəsi var.

Əbədi yaşamaq mümkündürmü?

“Gənclik bilsəydi, qocalıq bilsəydi” - bu məşhur deyimin dərin mənası var. Həqiqətən də gənclər yaşlı nəslin sahib olduğu təcrübəyə malik deyil. Gənc isə yaşlı adamdan həyata fərqli münasibət öyrənə bilər. Yəni indi onun üçün vacib görünən şeylərin əslində tamamilə əhəmiyyətsiz olduğunu başa düşmək və onun həyatı yalnız əbədiyyətdə iz buraxmağa imkan verəcək şeylərlə dolu olmalıdır. Özümüzü ən yaxşı şəkildə ifadə edə biləcəyimiz və qonşumuza yeni bir hədiyyə ruhu ilə dolu bu vəziyyətdə qala bilərik. Eqoist qəbulla biz bunu edib ölə bilmərik ki, bizdən heç nə qalmasın. Amma ruhi ehsanda başqaları ilə birləşsək, o zaman öz-özünə hərəkət edən və başqalarından alınmağa ehtiyacı olmayan əbədi bir güc əldə edərik. Ona görə də bu qüvvə hər zaman işləyir. Əgər bütün kainatı dolduran bu ruhi ehsan və sevgi qüvvəsinə qoşulsaq və onunla birlikdə hərəkət etsək, bu qüvvəni artırarıq. Beləliklə, insan bu qüvvənin sahəsini işə salır və orada yaşamağa başlayır. Bunun üçün nə lazımdır? Sadəcə psixoloji qavrayışınızı dəyişdirin. İndi nə qədər aldığınızdan asılı olaraq özünüzü yaşayan və mövcud kimi qəbul edin. Yaşlandıqca eqoist güclərim zəifləyir, əriyir, tədricən istəklərimi tamamilə  itirirəm. Yəni mənim istehlak gücüm ölür, getdikcə azalır, tamamilə yox olur. Ölüm dediyimiz budur. Amma mən özümdə ruhi ehsan və sevgi gücünü inkişaf etdirsəm, o zaman ölümü hiss etməyəcəyəm. Mən görəcəyəm ki, bəxşiş qüvvəsi dünyanı necə doldurur və mən də yeni istəyimlə bu qüvvəyə qoşulub ona güc əlavə edirəm. Bu ruhi ehsan qüvvəsinin mənim vasitəmlə açılmasına icazə verdim və sanki yeni bir bədənə sahib oldum. Əslində, mən yeni bir mənəvi həyat qazanıram - bədən deyil! Bu, mənim heyvani bədənimdir və hiss edirəm ki, əvvəllər bir ruhla, eqoist ruhla yaşayırdım, indi isə tamam başqa bir ruhla, ehsan ruhu ilə yaşayıram.  Bu ehsan ruhu ilə mən ölümə tabe deyiləm.

    Bu ehsan ruhu insanın ətrafındakı bütün insanlara münasibətdə özünü göstərir və buna görə də onu cəmiyyətin çox faydalı bir üzvünə çevirir. Artıq ömrünün sonuna yaxın hiss edən təqaüd yaşında olan insanları toplayıb, onlara necə əbədi ola biləcəklərini izah edə bilərsiniz. Biz bu fiziki bədənlə birlikdə həyatımızı bitirmirik, çünki biz özümüzü onunla eyniləşdirmirik, lakin eqoist qəbul əvəzinə yeni bir “mənəvi bədən” bəxşiş qazanırıq. Gənclərə isə əvvəldən öyrətmək lazımdır ki, 30 yaşa qədər yüksəlişlə yaşamaq, sonra eniş və ölüm yaşamaq əvəzinə, bu həyatı heç vaxt bitməyən davamlı yüksəliş etmək üçün istifadə etmək lazımdır!

Mənbə: https://www.michaellaitman.com/ru/articles/mozhno-li-zhit-vechno/

Rus dilindən tərcümə:

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu - Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), “Elektron Təhsil” Respublika Müsabiqəsi, “Təhsildə ən yaxşı İnternet resursları” nominasiyası qalibi (2017-ci il), Respublika “Pedaqoji Mühazirələr”inin (2003-cü il III dərəcəli Diplom və 2019-cu il Tərifnamə) təltifçisi, Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi).

Məqaləni aşağıdakı link vasitəsi ilə də oxuya bilərsiniz:

https://multiurok.ru/files/b-di-yasamaq-mumkundurmu.html