Əbədi mühərrik: niyə heç kim, hətta Leonardo da Vinçi belə, onu işə sala bilmədi

 

Bütün bunlar termodinamikanın “sinir pozan” qanunlarına əsaslanır. Enerji haqqında öyrəndiyimiz vaxtdan, onun fizika qanunlarını pozduğunu öyrənənə qədər insanlar əbədi bir mühərrik yaratmağı xəyal edirdilər. Daimi hərəkət maşını-mühərrik, işə salındıqdan sonra nəzəri olaraq ona əlavə enerji sərf etmədən əbədi olaraq hərəkətdə qala bilən cihazdır. Çoxları belə bir maşın yaratmağa çalışmış, lakin nəticə əldə edə bilməmişlər. Belə bir cihazın ilk layihələri arasında Villar de Onnekurun “Perpetuum Mobile”si də  var. Təqribən 1225-1235-ci illər arasında təklif edilən bu cihaz, təkəri ona bərkidilmiş çəkiclər vasitəsilə hərəkətdə saxlayacaqdı. Villar yazırdı: “Ustalar uzun müddət təkərin öz-özünə dönməsini müzakirə etdilər...Bu, müəyyən sayda çəkic və ya civə ilə edilə bilər”. Problem, əlbəttə ki, çəkicləri qövsün yuxarısına qaldırmaq üçün tələb olunan qüvvənin təkərin digər tərəfdən düşən çəkiclərdən aldığı qüvvədən daha böyük olmasıdır. Aşağıdakı video bunun praktikada necə işlədiyini göstərir. Beləliklə, görürsünüz ki, sonsuza qədər pulsuz enerji vermək əvəzinə, sistemə heç bir əlavə enerji (böyük təkan) qoyulmadan struktur dərhal dayanır.

Video1:  https://www.youtube.com/watch?v=7qPUxb2wg8o&t=1s

Bu cür maşınlar Nyutonun sinir pozucu qanunları onları nəzərdən qaçırmadan çox əvvəl instinktiv olaraq absurd kimi rədd edilirdi. “Ay, siz əbədi mühərrik axtaranlar, nə qədər boş qeyri-mümkün və qəribə arzuların ardınca getmisiniz?”. deyilənlərə görə Leonardo da Vinçi belə cihazları yaratmağa cəhd edənlərə deyib:”Gedin və kimyagərlər arasında öz yerinizi tutun”. Da Vinçi hər iki tərəfə “oynamaqda” günahlandırıla bilər, çünki onun qeyd dəftərində bir neçə müxtəlif daimi hərəkət maşınları üçün dizaynlar qeydə alınıb (baxmayaraq ki, o, yalnız onların mövcudluğunun qeyri-mümkünlüyünü sübut etmək üçün qeydlər götürdüyünü iddia edirdi), o cümlədən fırlanan maşının bir qədər fərqli və daha zərif versiyası da var. Yeri gəlmişkən, bu maşın olduqca yaxşı işləyir, ancaqonu  barmaqlarınızla daim döndərməlisiniz.

Video 2:  https://www.youtube.com/watch?v=O0mF7WhMxiQ&t=1s

Əbədi mühərrik işləmir, çünki termodinamikanın birinci və ikinci qanunlarını pozur. Birinci qanun - enerjinin yaradıla və ya məhv edilə bilməz, ancaq formaca dəyişdirilə bilər - o deməkdir ki, siz qoyduğunuzdan daha çox enerji çıxara bilməyəcəksiniz və bu, enerji əldə etmək üçün daimi hərəkət maşını istifadə etməyə ümid edənlər üçün bu səyi faydasız edir. Əgər cihazın hətta sonsuza qədər öz-özünə fırlanmasını istəyirsinizsə, sizin yenə də şansınız yoxdu, çünki ikinci qanun təcrid olunmuş sistemin entropiyasının zamanla artdığını və istiliyin həmişə daha isti yerlərdən soyuq ərazilərə “aşağı” axdığını bildirir. Praktik mənada, enerjinin ötürülməsi və çevrilməsi zamanı bu enerjinin bir hissəsinin, məsələn, sürtünmə nəticəsində istilik itkisi nəticəsində dağıldığını və "boşlandığını" söyləyir. Təkər bir dairədə hərəkət etdikcə, sistem istilik və sürtünmə şəklində enerji itirəcək və bu, hətta ən yaxşı dizayn edilmiş əbədi mühərrikin dərhal olmasa da, son nəticədə dayanmasına səbəb olacaqdır. Əlbəttə ki, nəticələri saxtalaşdırmaq cəhdləri çox olub, nəticədə patent idarələri artıq əbədi mühərriklər üçün müraciətləri qəbul etmir. London Kral Cəmiyyətində yerləşən “əbədi hərəkət maşını”nın belə əyləncəli nümunələrindən biri alim Devid Cons tərəfindən “Dedal” təxəllüsü ilə yaradılmışdır. Maraqlıdır ki, Devid özü də əvvəldən onun maşınlarının “saxta” olduğunu açıq şəkildə bildirmiş və özünü “elm sarayında saray zarafatçısı” adlandırmışdı. Buna baxmayaarq, təkər bir neçə onilliklər ərzində (1981-ci ildən bəri) fırlanır, baxmayaraq ki, vaxtaşırı bəzi gizli düzəlişlər tələb olunur. Consun əylənmək üçün yaratdığı maşın təbii ki, fizika qanunlarını pozmur. Çox güman ki, təkərin dirəklərindəki qara qutularda və ya altındakı borularda və qutuda gizlənmiş bəzi gizli mexanizm təkərin hərəkətini saxlamaq üçün əlavə enerji təmin edir. Bununla belə, üsul gizli saxlanılır və daha üç onillik ərzində açıqlanmayacaq.

Video 3:  https://www.youtube.com/watch?v=QdEdYfxMx-0&t=3s

Bir çoxları “Dedal” mühərrikinin gizli prinsipini açmağa çalışıblar. Cihaz haqqında  Kral Cəmiyyətinin üzvü Virciniya Mills 2018-ci ildə yazmışdı “mən eşitmişəm ki, onun yaradıcısına ancaq bir nəfər düzgün cavabı təklif edib”. 

Mənbə: bit.ly/47FcCSW

Rus dilindən tərcümə etdi:

Əsədov Seyyub Əsəd oğlu-Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11 №-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin (2015-ci il), “Elektron Təhsil” Respublika Müsabiqəsi, “Təhsildə ən yaxşı İnternet resursları” nominasiyası qalibi (2017-ci il), Respublika “Pedaqoji Mühazirələr”inin (2003-cü il III dərəcəli Diplom və 2019-cu il Tərifnamə) təltifçisi, Təhsildə inkişaf və innovasiyalar üzrə IV qrant müsabiqəsinin (2020) qalibi (“V-XI siniflərdə tarix fənninin tədrisi metodikası” adlı metodik vəsait müəllifi).